Samen gezond oud worden

Dit artikel is afkomstig uit de publicatie ‘Veranderkracht, leren van natuurinclusieve pioniers’ van het Collectief Natuurinclusief

De verhalen in dit magazine laten zien wat er mogelijk is als mensen hun schouders zetten onder verandering. Gedreven professionals uit allerlei sectoren delen hoe zij samenwerken met de natuur als een bondgenoot.

Jetske de Boer (Aeres) en Simone Sauren (Yuverta) reflecteren aan het eind van het magazine op de artikelen. Samengevat: veranderkracht zit niet alleen in de pionier maar ook in het systeem eromheen. Juist daarom zijn deze verhalen zo leerzaam voor onderwijsontwikkelaars, beleidsmakers, studenten en ondernemers.

Lees hier de hele publicatie

Tekst & foto’s: Kirsten van Valkenburg

Bijschrift bij hoofdfoto:  Hans Peter Jung tussen de kruidentuintjes naast het gezondheidscentrum

Hans Peter was allang terug in Nederland, draaide volop mee in ons overbelaste zorgsysteem toen hij hoorde van een onderzoek naar ‘blue zones’. Dat zijn gebieden op de wereld waar mensen heel gezond heel oud worden. “De kwartjes vielen.”

De pijlers van de blue zones? Onderdeel zijn van een gemeenschap, een levensdoel hebben, tijd doorbrengen in de natuur, gezond eten en natuurlijk bewegen. “Niks uitsloven in de sportschool”, bromt de huisarts.

Van biowalking…

Hans Peter startte als eerste huisarts in Nederland met biowalking. Met de diabetespatiënten uit zijn praktijk ging hij wandelen, tien keer per jaar in De Maasduinen. “Na een jaar waren gemiddeld bij alle wandelaars zowel de suikerwaarden als het gewicht gedaald. Dat kan natuurlijk helemaal niet na tien keer wandelen.” Maar wat bleek? De groep sprak ook onderling af om te gaan wandelen. Natuur, bewegen en gemeenschapszin ineen.

Hans Peter is ervan overtuigd dat preventieve zorg veel kan brengen. En dat gezondheid om meer draait dan fysiek welbevinden alleen. “De mens is onderdeel van een ecosysteem. Een natuurlijk ecosysteem en een sociaal ecosysteem. Het heeft invloed op je gezondheid of dat een vol of een karig ecosysteem is. Kun je de natuur in? Heb je een tuin? Heb je de mogelijkheid om te bewegen? Heb je een dagbesteding waar je je nuttig bij voelt? Als ik leefstijladviezen geef aan mijn patiënten, moet er wel een omgeving zijn waarin die adviezen uitvoerbaar zijn. Dus moet ik dat ecosysteem verbeteren, hier voor de deur.”

…naar positieve gezondheid

De huisarts maakt zich hard voor de ontsluiting van dorpsommetjes, waardoor de omliggende natuur nog dichter bij het dorp komt. “En ja, dat is nodig. Eén van mijn diabetespatiënten zei tijdens de eerste biowalk: ‘Ik ben hier nog nooit geweest.’ Woont al zijn hele leven in Afferden!” Er zijn kruidentuintjes rondom het gloednieuwe gezondheidscentrum, waar inwoners welkom zijn voor een kop koffie en om te werken in de tuintjes. Daarna gaan de kruiden mee naar huis voor een gezonde maaltijd. “Het park achter ons gezondheidscentrum hebben we, samen met inwoners, meteen meegenomen in het ontwerp van het centrum. De psycholoog doet daar nu wandelconsulten. Als het straks meer begroeid is, hopen wij als huisartsen te starten met buitenspreekuren.”

Samen met twee collega’s ontwikkelde Hans Peter het concept ‘Positieve Gezondheid’, een andere benadering van huisartsenzorg. “We luisteren naar onze patiënten, stellen vragen over zingeving, beweging, over contact met anderen. Een patiënt is zoveel meer dan zijn klacht.” Nu kan de huisarts samen met een patiënt bijvoorbeeld inzoomen op zijn gebrek aan natuurcontact. Deze werkwijze zorgde voor een omwenteling. “Ik ben niet meer die drukke en gehaaste huisarts. En er zijn minder doorverwijzingen naar bijvoorbeeld het ziekenhuis.” Inmiddels werken veel partijen in de zorg op allerlei manieren met dit concept.

Hans Peter Jung

"Ik kan nu met compassie luisteren naar de mens tegenover mij."

Samenwerken met lange adem

Er gebeurde nog veel meer. “We zitten nu als zorgaanbieders in deze regio elke zes weken rond de tafel. Ik trommelde bewoners op voor dorpsavonden voor ideeën om ons dorp en de omgeving aantrekkelijker te maken.” Bij alle veranderingen leerde hij dat samenwerking de sleutelfactor is. “Een lange adem ook. En het is heel stimulerend dat ik mijn visie deel met mijn twee collega-huisartsen.”

“We moeten af van het ‘diagnose-recept-model’ in de geneeskunde, leer studenten in hun opleiding kijken naar de mens en naar zijn omgeving. In de huisartsenopleiding moet leefstijlgeneeskunde een veel grotere plaats krijgen.” Maar dat is niet het enige, volgens Hans Peter: “Begin op de basisschool om kinderen te leren hoe zij goed voor zichzelf én voor hun leefomgeving kunnen zorgen.”

Nationaal Park De Maasduinen, vlakbij Afferden

Mooi Maasvallei

Het project ‘Mooi Maasvallei’ richt zich op voldoende goede zorg voor de toekomst in een regio die sterk vergrijst. De regio bestaat uit de gemeenten Land van Cuijk (Noord-Brabant), Gennep en Bergen (Limburg), samen zo’n 125.000 inwoners. Er is 65 miljoen euro beschikbaar vanuit het Integraal Zorgakkoord (IZA). Huisarts Hans Peter Jung is binnen ‘Mooi Maasvallei’ bezig om een burgerberaad op te zetten. Daar kunnen inwoners vertellen wat zij belangrijk vinden voor hun gezondheid en voor een gezonde leefomgeving en welke hulp ze daarbij kunnen gebruiken. Daarnaast zoekt hij naar een vorm van duurzame financiering, zodat het regionale project ook na 2030 kan blijven bestaan.