In alle openheid overleggen

Dit artikel is afkomstig uit de publicatie ‘Veranderkracht, leren van natuurinclusieve pioniers’ van het Collectief Natuurinclusief

Dit artikel is afkomstig uit de publicatie ‘Veranderkracht, leren van natuurinclusieve pioniers’ van het Collectief Natuurinclusief.
De verhalen in dit magazine laten zien wat er mogelijk is als mensen hun schouders zetten onder verandering. Gedreven professionals uit allerlei sectoren delen hoe zij samenwerken met de natuur als een bondgenoot.

Jetske de Boer (Aeres) en Simone Sauren (Yuverta) reflecteren aan het eind van het magazine op de artikelen. Samengevat: veranderkracht zit niet alleen in de pionier maar ook in het systeem eromheen. Juist daarom zijn deze verhalen zo leerzaam voor onderwijsontwikkelaars, beleidsmakers, studenten en ondernemers.

Lees hier de hele publicatie

Tekst & foto’s: Kirsten van Valkenburg

Bijschrift hoofdfoto: Wim Ramakers (links) en Bas van de Lisdonk (rechts) bij het Klimaatplein. Rondom het gehele culturele centrum werd vergroend.

“Bij veel regen was het voor de deur van het cultureel centrum altijd nat”, vertelt Bas van de Lisdonk, projectleider Openbare Werken bij de gemeente Horst aan de Maas. “Dat wilden we anders. Daarnaast wilden we hittestress in deze omgeving verminderen.” Een andere wens was de drukke weg voor het cultureel centrum vervangen door een plein, als verbinding naar het centrum voor de ouderen die achter ’t Gasthoes wonen. BLM Wegenbouw voerde deze klus uit, Wim Ramakers is daar projectmanager. “De gemeente, in de persoon van Bas, had het lef om dit project anders dan anders op te pakken.”

Holle klinkers

Beiden zijn trots op de omgang met water in dit project. Het water uit de openbare ruimte wordt geborgen onder de bestrating van het plein en onder twee parkeerplaatsen bij een nabijgelegen appartementencomplex. Op de parkeerplaatsen liggen ZOAK-klinkers (Zeer Open Afval Keramiek), holle klinkers die water kunnen opnemen. Wim: “We hoopten dat het water zou verdampen bij warm weer waardoor de parkeerplaatsen koeler zouden blijven. Helaas worden de ZOAK-klinkers net zo warm als hun standaardcollega’s. Maar ze koelen wel sneller af.” Gegevens als deze zijn bekend, omdat de prestaties van alle innovaties continu gemonitord worden. Overal zijn sensoren en peilbuizen aangebracht.” We meten de bodemvochtigheid op verschillende diepten, de luchtvochtigheid, neerslag, grondwaterstand en de bodemtemperatuur,” legt Wim uit. Bas: “We hebben de beplanting nog nooit water hoeven geven, de data laten zien dat dat niet nodig is.”

Dakwater voor planten

Het dakwater van ’t Gasthoes wordt opgevangen in waterbergende voorzieningen onder de beplanting. “Dit relatief schone water komt bij droogte beschikbaar voor de beplanting, met deze toepassing waren we de eerste in Nederland,” vertelt Wim. Een andere noviteit is het mengen van steenwol door de grond om de capillaire werking van de grond te verbeteren, ook als eerste in Nederland. Hierdoor komt het water nog beter beschikbaar voor het groen. Bas: “Er was in het bouwteam direct enthousiasme om dit idee te gaan uitwerken.” Wim voegt toe: “We zijn om de tafel gaan zitten met de groenaannemer en de producent van steenwol. Kan dit? Waar moeten we dan op letten? Hoeveel steenwol moeten we gebruiken? Allemaal vragen en weinig antwoorden. We zijn proeven gaan doen en ontdekten zo de ideale verhouding tussen grond en steenwol.” Terugkijkend stelt Bas: “Ik zou nu geen steenwol meer gebruiken, je weet toch niet hoe de veiligheid van dit product is op de lange termijn. Ik zou nu kiezen voor schelpen, een natuurproduct.”

Wim Ramakers

"Je kunt dit soort projecten niet alleen, je hebt vanaf de start de kennis en kunde van alle specialisten nodig."

Anders samenwerken

In alle openheid overleggen, dat tekende de samenwerking tijdens het project. Bas: “We deelden alles met elkaar; vragen, onduidelijkheden. En dan gingen we samen op zoek naar antwoorden. Dat leidde tot écht samenwerken met alle specialisten. Het ging om anders durven denken, openstaan voor nieuwe ideeën, meedenken, kritisch zijn, lange termijn denken en leren terwijl je bezig bent.”

Bas van de Lisdonk

"Onze kracht was het samenbrengen van alle uitdagingen en die in alle openheid in het team bespreken."

Het uitgangspunt voor het ontwerp was honderd procent groen, daarna is er gekeken waar er per se grijs moest komen. “Een radicaal andere gedachte dan normaal bij dit soort projecten”, stelt Bas. De groenaannemer en de groenleverancier waren dan ook vanaf het begin onderdeel van het team. Wim: “Meestal worden die veel later uitgenodigd. Maar een project als dit kun je niet alleen, je hebt vanaf de start de kennis en kunde van alle specialisten nodig. Deze manier van samenwerken heeft me een hoop werkplezier opgeleverd.”

't Gasthoes

De weg voor cultureel centrum ’t Gasthoes maakte plaats voor een klimaatadaptief plein dat hittestress, verdroging en wateroverlast moet voorkomen. Maar er werd verder gekeken dan het plein, in overleg met woningcorporatie Wonen Limburg werd ook de buitenruimte van een nabijgelegen appartementencomplex meegenomen in het plan. Er liggen twee gescheiden stelsels voor waterberging onder het plein, de een voor het dakwater van het cultureel centrum, de ander voor het water uit de openbare ruimte. In de groenvakken is gekozen voor prairiebeplanting, dat goed tegen droogte kan, in combinatie met inheems groen voor meer biodiversiteit.