Nieuwe opleiding voor beheren voedselbosparken?

Publicatiedatum: 14-09-2020

Tekst: Gerrit Strijbis

Voedselbossen bieden veel kansen voor planten, bodem, dieren, bodem en mensen. De resultaten van een project van in Zuid Oost Nederland tonen dat het groene onderwijs al over de benodigde knowhow beschikt. Niets lijkt nieuwe opleidingen in de weg te staan, als er genoeg belangstelling is van overheden, bedrijven, organisaties en natuurlijk van studenten.

Oude boomgaard verandert in voedselbos

Het voorlopig resultaat in Limburg is een rijker fruitaanbod en bodemleven, meer insecten en een gevarieerde vogelstand. Er huist nu zelfs een steenuil op zijn terrein! Het voedselbos van Knops werpt letterlijk vruchten af, maar de uiteindelijke vertaling naar klinkende munt vereist geduld. Vooralsnog verdwijnt het grootste deel van de opbrengst in de eigen keuken. Knops: “Pas na 25 jaar kun je het financiële verschil tussen ons voedselbos en de traditionele productielandbouw becijferen.”

Definitie voedselbos

Het voedselbos van Knops voldoet niet aan de exacte definitie. Hij noemt voedselbossen voorbeelden van kringlooplandbouw, die de bodem, het bodemleven, waterkwantiteit, waterkwaliteit, luchtkwaliteit en biodiversiteit kunnen herstellen. Een ideaal voedselbos oogt als een parkachtig landschap met de structuur van een bosrand met een combinatie van bomen, struiken en kruiden. Dit maakt de teelt van groenten, fruit, noten, kruiden, hout en vezels mogelijk. Daarnaast kunnen er dieren in gefokt worden en recreatieve en sociale doelstellingen in verwerkt worden. Er zijn richtlijnen voor de omvang en de invloed van menselijk handelen op flora en fauna. Op www.voedselbosbouw.org staat een kaart met twintig locaties van voedselbossen die aan de definitie voldoen, binnenkort komen er vier bij. Knops schat in dat het werkelijke aantal met voedselbossen vergelijkbare initiatieven hier een veelvoud van is: “Ze voldoen weliswaar niet aan de definitie, maar vertonen wel veel overeenkomsten.”

"In een voedselbos komen en werken ook mensen, dus ook sociale vaardigheden zijn van belang"

Project Zuid Oost Nederland

Niet alleen privé maar ook professioneel houdt Knops zich bezig met voedselbossen. Als vakdocent bij Citaverde College was hij als één van de projectleiders betrokken bij het project Voedselbossen Zuid Oost Nederland, een in 2019 afgesloten initiatief waarin ook Helicon Opleidingen, HAS Hogeschool, Hogeschool Van Hall Larenstein en verschillende overheidsinstellingen en natuurorganisaties participeerden. De mogelijke kansen voor de mens, natuur maar ook het groene onderwijs vormden de hoofdmoot van de doelstellingen. Zo vraagt de aanleg en het beheer van voedselbossen vakkennis en vaardigheden met het talent met sterk uiteenlopende doelgroepen om te gaan. Mede-projectleider Ger van Laak stelt dat Helicon Opleidingen en Citaverde College mogelijk opleidingen op dit terrein initiëren. Tijdens het project is geïnventariseerd welke competenties vakmensen die de aanleg en het beheer begeleiden moeten hebben. Ook is gekeken naar de opleidingsvorm en het curriculum, wet- en regelgeving, de sociaal maatschappelijke aspecten en het verdienmodel.

De opbrengst aan smakelijke producten is een pluspunt, maar de meerwaarde komt vooral tot uitdrukking door de sociale winst en de daaraan gekoppelde lagere maatschappelijke kosten. Hij verwijst naar mensen met een beperking of burn-out, jongeren die zich vervelen of ouderen die dreigen in eenzaamheid te vervallen. Van Laak: “Wanneer ze participeren in een voedselbos, doorbreken ze hun omstandigheden. Dat vertaalt zich in lagere overheidsuitgaven aan zorg, begeleiding.” Als tweede voorbeeld noemt hij jongeren met obesitas die door werkzaamheden bij een voedselbos in beweging komen. Daarnaast is kennis en betrokkenheid van eigen voedselproductie in de directe omgeving belangrijk voor iedereen.

Nieuwe opleidingen

Uit het project kwam naar voren dat het groene onderwijs over de knowhow beschikt om opleidingen op dit gebied gestalte te geven. Wel is het zo dat de praktische kennis en vaardigheden over meerdere vakgebieden verspreid zijn. Als voorbeeld noemt hij de ecologische aspecten en de fruitteelt. En je hebt met mensen te maken, dit vraagt ook sociale vaardigheden. Van Laak: “De begeleiding van diverse mensen -met of zonder etiket- vereist een degelijke voorbereiding.” Zowel Citaverde College als Helicon Opleidingen overwegen opleidingen op dit terrein te starten. Van Laak: “We zijn enthousiast, maar de start is uiteraard afhankelijk van de belangstelling van overheden, bedrijven leerlingen.”