Studenten sporen voedselverspilling in de keten op

“Voor voedselverspilling bij de consument en in de retail is de laatste jaren veel aandacht. Maar wat dacht je van verspilling hoger in de keten? Bij de producent, de verwerker, tijdens transport?“ vraagt Rob Bakker. Hij is lector voedselproductie in een circulaire economie en betrokken bij het project ‘Voorkomen voedselverspilling in de keten’.

“Je gebruikt grondstoffen en iedere schakel in de keten steekt tijd, moeite en aandacht in het product. En dan verdwijnen er complete producten. Voor bedrijven is dit allereerst een economisch verlies.” Rob gaat verder: “En voor ons allemaal is het een extra uitstoot van CO₂.” Als één kilo prei verloren gaat, stoten we ongeveer 0,25 kg CO₂ extra uit, bij een kilo paprika is dat 2,5 kg CO₂. “In deze tijd van klimaatverandering moeten we daar iets mee.”

Studenten inventariseren verspilling

Het verkrijgen van inzichten begint allereerst bij individuele bedrijven in de keten. Daar gaan studenten aan de slag met een monitoringstool om verspilling te inventariseren. Rob: “Bedrijven hebben lang niet altijd hun verspilling in beeld. En we nemen zoveel mogelijk toeleveranciers en afnemers hierin mee.”

“We zijn nu bezig om alle ervaringen die we hebben opgedaan met verschillende tools in één generiek instrument te gieten,” vertelt Rob. “Dat is best een klus, want we willen dat het superpraktisch wordt, zodat de tool bij allerlei producten en in allerlei bedrijfstypen inzetbaar is.”

CoE Groen

Voorkomen voedselverspilling is een project van het Centre of Expertise Groen. In het project werken verschillende scholen samen. Hogeschool Inholland, HAS Green Academy, Aeres hogeschool Dronten, HZ Hogeschool Zeeland en Lentiz mbo doen mee. Naast Rob zijn nog twee lectoren betrokken: Antien Zuidberg van HAS Green Academy, lector designmethoden in food, en Woody Maijers (Integrale voedsel en productieketen) van Inholland. Ook practor Petra Kuiper (Food, Health & Technology) van Lentiz mbo is betrokken. Bedrijven, brancheorganisaties en kennisinstellingen zoals Wageningen Research vormen het consortium.

Lees meer

Inzicht in ketenverspilling

“De onderlinge samenwerking is fantastisch,” stelt projectleider Marjan Dirksen van Aeres Hogeschool Dronten. “Voedselverspilling in de keten is complex, maar iedereen gaat er voor. Onze kracht zit ‘m in de brede samenstelling van de projectdeelnemers.”

Rob vult aan: “We willen veel meer inzicht krijgen in de voedselverspilling in het gehele systeem. Wat zijn oorzaken? En hoe komen we samen met bedrijven tot kansrijke oplossingen? Eén van onze doelen is dan ook om bedrijven concrete handvatten te geven om voedselverspilling aan te pakken.”  Marjan: “Het besef dat voedselverspilling een probleem is van de hele keten is er nog niet bij iedereen. Er is nog weinig afstemming. Dát willen we anders. Met als eindresultaat minder verspilling in de keten.”

Studenten kijken met een open blik

“Het gaat om meten, observeren, vastleggen. En dan het analyseren van alle verzamelde gegevens,” legt Rob uit. “Dan komt het inzicht: waar zitten bijvoorbeeld de verspillingshotspots, de plekken waar elke keer voedsel verloren gaat? Studenten kijken met een open blik en halen dat feilloos boven water. Daar zit de eerste winst.” Zo’n verspillingshotspot kan een technisch probleem zijn, bijvoorbeeld door een verkeerd afgestelde snijmachine. Marjan voegt toe: “Of het blijkt dat werknemers niet goed zijn geïnstrueerd of onder grote tijdsdruk moeten werken.” Samen met het bedrijf achterhalen de studenten de oorzaken en zoeken succesvolle interventies. Marjan: “Het is fantastisch om te zien wat studenten samen met de bedrijven voor elkaar krijgen.”

Eén van de bedrijven waar studenten aan het werk zijn geweest is Greens & Salads in Meppel.

Echte winst

De echte winst ontstaat als de gehele keten voedselverspilling aanpakt. Rob: “In de groenten- en fruitsector zijn afspraken gemaakt over kwaliteitsklassen. Maar interpreteert ieder bedrijf in de keten die afspraken op dezelfde manier? Sorteren volgens die kwaliteitsklassen is vaak mensenwerk. Wordt er te streng gesorteerd bij één bedrijf, dan is dat verlies voor de hele keten.”

De sleutel tot een aanpak in de gehele keten zit in communicatie, geeft Rob aan. “Wissel je verliespercentages uit met je afnemer of klant. Dat geeft zoveel inzicht. Ga met elkaar in gesprek.” Die gesprekken zijn ook onderdeel van het project. Rob: “Bij zo’n sessie zitten alle ketenpartijen bij elkaar aan tafel, ze wisselen ervaringen en kennis uit. Waar treedt verspilling op en hoe komt dat? De gegevens die onze studenten verzamelen komen dan goed van pas.”

Tijdens zo’n sessie blijkt bijvoorbeeld dat een groentesnijder overproductie maakt, omdat hij diezelfde dag nog een bestelling verwacht en zijn klant graag wil bedienen. Als die bestelling vervolgens uitblijft, raak je dat product vaak niet meer kwijt. Gesneden groente is beperkt houdbaar en uiteindelijk gaat het product verloren. “Met afspraken tussen jou en je klant kun je zoiets voorkomen,” is Robs ervaring.

Voor een project dat in 2023 is genomineerd voor de Groenpact Impactprijs gingen studenten aan de slag met verwaarding van broodpasta:

Compliment

De studenten zijn actief bij bedrijven in de zuivel-, vlees- en AGF-sector. Zo hebben studenten bij zes melkveehouderijbedrijven geïnventariseerd waar de verliezen zitten. En bij akkerbouwbedrijf Agro Giethoorn in Giethoorn hebben studenten gemonitord waar verspilling optreedt tijdens de teelt, opslag en verwerking van aardappelen.

Marjan is onder de indruk van de stappen die worden gezet. “Een compliment naar de bedrijven waarmee we werken. Zij stellen zich open, laten studenten in de keuken kijken. En zo’n frisse blik, daar heeft een bedrijf veel aan. De studenten weten in korte tijd veel feiten naar boven te halen.”

SIA call

Het project ‘Voorkomen van voedselverspilling in de keten’ valt onder het SIA-programma ‘Praktijkkennis voor Voedsel en Groen’. Eén van de doelen van dit project is bijdragen aan de oplossing van maatschappelijke vraagstukken in het groene domein.

Lees meer