Tekst: Mirjam Kuggeleijn
Dit artikel werd geschreven voor De Groene Monitor
“Wie denkt dat er ooit een einde komt aan technologische innovatie, heeft het mis”, zegt Kees Lokhorst, senior onderzoeker bij Wageningen Livestock Research. De afgelopen jaren deed hij veel projecten over en onderzoek naar dit onderwerp.
“De snelheid van digitalisering en technologisering neemt exponentieel toe. Nou, sinds corona weten we allemaal wat dat betekent. We moeten er aan wennen dat innovatie niet eindigt. Dat geldt voor alle sectoren, zeker ook voor groen. Nu al kan geen veehouder zonder ICT en is akkerbouw niet meer los te zien van smartfarming. Maar we zien ook steeds verder gaande toepassingen van automatisering en slimme techniek terug in de voedselketen en in natuurbeheer.”
>> Lees ook: Big Data, kunnen we het bijbenen
Voedselnetwerken
Voedselketens transformeren naar productienetwerken, ziet Lokhorst. “Online wordt de norm en voeding is steeds meer ‘on demand’ verkrijgbaar. De productvariatie wordt groter en we stellen hoge eisen aan flexibiliteit, duurzaamheid en transparantie”. Om aan alle eisen te kunnen voldoen, is samenwerking onontbeerlijk, stelt Lokhorst. “Door bedrijven in de keten onderling, maar ook samenwerking met kennispartners wordt steeds belangrijker. Je moet het samen uitvinden. Is er behoefte aan een bepaald product, dan vormt zich een netwerk, dat -al dan niet tijdelijk- elkaar opzoekt, onderzoekt en ontwikkelt en vervolgens het gewenste product produceert. ICT maakt dat mogelijk.”
“ICT en techniek dragen bij aan de realisatie van kringlooplandbouw”
Het primaire proces verandert niet, alle zaken er omheen wel. “We meten en weten, tracken en tracen. Kijk naar de veehouderij bijvoorbeeld. Dieren leven steeds meer in vrijheid. Hierdoor is de huisvesting complexer, maar dit wordt opgevangen door techniek”, vertelt Lokhorst. “Een andere trend is pixelfarming. Door drones en hoogtechnologische oogstrobots kun je nu verschillende planten naast elkaar op één perceel zetten. Vergelijkbaar met stroken- of mozaïekteelt. Die planten zorgen voor elkaar. Het verhoogt de biodiversiteit en brengt gesloten kringlopen dichterbij. Door de combinatie van ambacht, (oude) kennis, technologie en ICT, kunnen we onze ambities op het gebied van natuurinclusieve landbouw realiseren.”
Trends SBB
Stichting Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (S-BB) verkent trends (2019) voor verschillende sectoren, zodat er een koppeling kan worden gemaakt naar beroepsopleidingen en bijscholingen. In het groene domein ziet S-BB vooral automatisering in productieprocessen in food, teelt en veehouderij. Het akkerbouwcomplex ontwikkelt zich naar een meer data-intensieve keten. Het ‘internet of things’ geeft boeren de mogelijkheid om de kwaliteit, duurzaamheid en efficiëntie van hun activiteiten te optimaliseren. De boer van de toekomst gebruikt kunstmatige intelligentie, de cloud, robots, drones en sensoren om optimale resultaten te krijgen. Dit leidt tot minder verspilling, gezondere producten en hogere opbrengsten.
Lees ook: Arbeidsmarktonderzoek uitgelicht: SBB trendrapport voedsel, groen en gastvrijheid.
Veilig en transparant
Opkomend in de sector is blockchain. Centraal in de samenwerking binnen de blockchain staat het delen van data over het productieproces en de transacties die plaatsvinden binnen de keten. Blockchaintechnologie maakt de keten van producent naar consument niet alleen efficiënter, maar ook eerlijker.
SBB ziet ook in de sector voeding de komende jaren (data) technologie een prominentere rol spelen. De Nederlandse consument zou ruim de helft meer willen weten over de productie en herkomst van zijn voeding. Met behulp van data technologie is de traceerbaarheid van producten voor de gehele keten naar 100 procent te krijgen. Het type werk verschuift. Door de inzet van zelflerende robotsystemen maken de productiemedewerkers die voorheen het ‘handwerk’ deden plaats voor operators die de machines monitoren. Handwerk blijft nodig, verwachten zowel S-BB als Lokhorst. De complexiteit van productieprocessen neemt toe en dat noodzaakt tot het opwaarderen van bestaande banen. De levensmiddelenindustrie heeft ook meer technisch- en technologisch geschoold personeel nodig.
Onderwijs
Hoe moet het onderwijs omgaan met deze steeds voortdenderende ontwikkelingen? En studenten? Geleerde kennis is soms al verouderd als studenten van de opleiding komen. Voor docenten lijkt het een grote klus om alle ontwikkelingen bij te houden. “Dat hoeft ook niet”, zegt Kees Lokhorst. De basis blijft de kennis van het primaire productieproces, het werken met levend materiaal, vakmanschap en inzicht in bedrijfsprocessen. Daarbij hebben studenten vaardigheden nodig om vorm en inhoud te geven aan de enorme beschikbaarheid aan gegevens. Ze moeten leren om ontwikkelingen te kunnen volgen en toe te passen. Wat komt er op de markt, hoe kan ik dit gebruiken? Ze moeten leren bewuste keuzes te maken, zonder dat ze de techniek waar het over gaat helemaal hoeven te snappen.”
“Het onderwijsconcept hoeft hiervoor echt niet op zijn kop,” zegt Lokhorst. Docenten brengen nog steeds hun vakmanschap in. Ze krijgen daarbij een meer coachende rol. Docenten begeleiden studenten en leren hen de juiste vaardigheden en competenties. Bedrijven brengen expertkennis en bedrijfsinnovaties in en bieden van praktijkonderwijs. De samenwerking en synergie tussen onderwijs en bedrijfsleven wordt nog belangrijker.”
>> Lees ook: Unieke drone opleiding bij Aeres Almere
Versnellingsprogramma Groenpact
Lokhorst was als kwartiermaker betrokken bij het Versnellingsprogramma Digitalisering & Technologisering van Groenpact. Bart van de Beek heeft het stokje van hem overgenomen.
Bart: “De landelijke aanpak voorziet in een virtueel-fysiek netwerk (high-tech onderwijs & training), waarin de samenhang met thema’s en sector worden gepresenteerd. De onderwijsinstellingen kunnen deze thema’s direct gebruiken voor hun onderwijsprogramma’s. Zo hoeven zij niet allemaal zelf het wiel uit te vinden. Het versnellingsprogramma positioneert mbo en hbo ook als co-oplossers. Het versnelt ontwikkelingen die cruciaal zijn voor nieuwe opleidingsmodellen, waarin onderwijs en bedrijfsleven direct samenwerken en tegelijkertijd onderzoek en beleid toepassen. Praktijkonderzoek krijgt een toegevoegde waarde.”
Meer lezen over het thema digitalisering & technologisering of artikelen over dit onderwerp op de website van Groenpact.
Meer lezen?
Abonneer je dan op onze Nieuwsbrief. Je ontvangt elke maand een selectie van de nieuwste ‘Groen in Actie’ verhalen, nieuws en events.
Meer lezen?
Abonneer je dan op onze Nieuwsbrief. Je ontvangt elke maand een selectie van de nieuwste ‘Groen in Actie’ verhalen, nieuws en events.
